Charzewice (Stalowa Wola)

---

Historia

W roku 1614 wieś Charzewice została uwzględniona w dokumentach jako współwłasność, którą dzieliło kilka osób: W. Brandwicki, S. Charzewski, J. Komorowski oraz A. Stroiński. Prace nad scalaniem majątku rozpoczęła w połowie XVII wieku rodzina Piaseckich, a ich dzieło kontynuował Gabriel Rozwadowski, który był mężem Elżbiety z Piaseckich.

Charzewice przez długi czas, bo ponad 200 lat, przeszły z rąk do rąk, będąc własnością książąt Lubomirskich z linii rzeszowsko-rozwadowskiej. Pierwszym właścicielem dóbr rozwadowsko-charzewickich w 1723 roku został Jerzy Ignacy Lubomirski (1687 – 1753), który nabył majątek od Rozwadowskich, przybywając do Charzewic z Rzeszowa.

Później, siedzibę rodzinną z Rzeszowa do Charzewic przeniósł Franciszek Grzegorz Lubomirski (1752 – 1812). W 1786 roku na obrzeżach wsi wybudował on okazały pałac, który w pierwszych latach pełnił rolę centrum administracyjnego.

Kolejnym posiadaczem majątku został jego syn, Jerzy Roman Lubomirski (1799–1865). To on przebudował istniejący pałac w Charzewicach, a także starannie odrestaurował i ozdobił jego wnętrza. Jerzy Roman podjął się również rozbudowy dworu oraz aranżacji romantycznego parku, w którym pojawiły się klomby kwiatowe, rzeczka oraz staw z wysepką. Obok parku znajdowały się ogrody z rzadkimi szklarniami, w których uprawiano nawet owoce południowe.

W miarę upływu czasu Jerzy Roman postanowił powiększyć swoje dobra, poprzez zakup okolicznych majątków, co doprowadziło do ustanowienia ordynacji rozwadowskiej, mającej na celu pozostawienie posiadłości w rękach męskich potomków Lubomirskich.

Po bezpotomnej śmierci Jerzego Romana, jego brat Adam (Hieronim Karol) Lubomirski (1812 – 1873) stał się nowym właścicielem. Przeniósł się do Charzewic, przynosząc ze sobą majątek z miżynieckich dóbr, którymi wcześniej zarządzał.

Po jego śmierci, dziedzicem dóbr rozwadowskich został Hieronim Adam Lubomirski (1844–1905), który jako pierwszy oficjalnie pełnił funkcję ordynata.

Drugim i ostatnim ordynatem majątku w Charzewicach po śmierci ojca został Jerzy Lubomirski (1882 – 1945).

W okresie II wojny światowej Charzewice znajdowały się w dystrykcie krakowskim (Generalne Gubernatorstwo), a majątek Lubomirskich został przejęty przez Niemców. Obecnie w Charzewicach możemy znaleźć rozległy park oraz kompleks zabudowań podworskich, które przypominają o burzliwej historii tego miejsca.

Wydarzenia

Historia wsi Charzewice na przestrzeni wieków nie była pozbawiona tragicznych wydarzeń. W roku 1736 miało miejsce tragiczne zdarzenie, które w znaczący sposób wpłynęło na wygląd wsi – pożar zniszczył przeważającą część zabudowań, w tym również drewniany kościół parafialny. Po kolejnych latach, w czerwcu 1882 r., w sąsiednim Rozwadowie wybuchł pożar, który spalił część zachodnią i północną miasta. W wyniku tego żywiołu całkowicie zniszczono ulicę Charzewską oraz połowę samej wsi Charzewice.

W czasie I wojny światowej, Charzewice przeżyły następne dramatyczne chwile. Podczas pozycyjnych walk rosyjsko-austriackich nad Sanem, miejscowość oraz zabudowania należące do majątku Lubomirskich uległy poważnym zniszczeniom. Wśród szkód znalazł się m.in. spalony pałac, a także rozkradzione przez wycofujące się wojska rosyjskie mienie.

Wydarzeniem, które wstrząsnęło lokalną społecznością, była Akcja „F”, zlecona w październiku 1943 r. przez gen. Emila Augusta Fieldorfa ps. „Nil”. Głównym celem akcji było zrealizowanie wyroku na niemieckim zarządcy majątku Lubomirskich, Martinie Fuldnerze. Był on odpowiedzialny za zlecenie morderstwa na rodzinie Horodyńskich w Zbydniowie. Akcja miała miejsce w myśliwskim dworku w Charzewicach, a w wykonaniu wyroku uczestniczyli partyzanci z Świętokrzyskiego Zgrupowania Partyzanckiego, w tym ocalali z mordu bracia Horodyńscy, wspierani przez żołnierzy rozwadowskiej placówki AK „Wilcze Łyko” oraz oddział dywersyjny (NOW) Henryka Paterka ps. „Lew”. W trakcie akcji użyto niemieckiego munduru kapitana Luftwaffe, zdobytego wcześniej w Rozwadowie.

Po zakończeniu II wojny światowej, nastąpiły istotne zmiany w zarządzaniu majątkiem Lubomirskich. Władze PRL przeprowadziły jego nacjonalizację. Do początku lat 90. XX wieku w Charzewicach funkcjonowało Państwowe Gospodarstwo Rolne oraz szkoła ogrodnicza, ulokowana w budynku dworu mieszczącego się na terenie parku. W byłym pałacu działało Miejskie Prywatne Gimnazjum Ogólnokształcące, które później przekształcono w szkołę państwową. Następnie miejsce to stało się siedzibą Państwowego Liceum Pedagogicznego, a jeszczę później szkoły podstawowej. Niestety, w czasie tych przekształceń, pałac, zabudowania gospodarcze oraz cały majątek uległy znacznej dewastacji.

---

Oceń: Charzewice (Stalowa Wola)

---