Zofia Rysiówna

---

Życiorys

Urodziła się jako najmłodsza z siedmiorga dzieci w rodzinie. Niestety, już w wieku trzech miesięcy straciła ojca, co na pewno wpłynęło na jej przyszłe życie i dziedzictwo. Dzieciństwo oraz wczesna młodość Zofii przypadły na czas spędzony w Nowym Sączu, gdzie kształtowała swoje zainteresowania. W 1938 roku podjęła studia w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (PIST) w Warszawie, co otworzyło przed nią drzwi do kariery aktorskiej.

Podczas II wojny światowej odegrała kluczową rolę w wydarzeniu, które miało miejsce 28 lipca 1940 roku, kiedy to pomogła w uwolnieniu Jana Karskiego z rąk Gestapo. Jej działalność jednak nie przeszła bez echa – wiosną 1941 roku została aresztowana i trafiła na Pawiak, a następnie do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie nosiła nr obozowy 7286 i przetrwała do końca wojny.

Po wojnie, w 1945 roku, złożyła egzamin eksternistyczny przed Komisją ZASP-u w Krakowie, a 30 października 1945 roku zadebiutowała na deskach Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, gdzie zagrała rolę kobiety w spektaklu Przejrzały oczy nasze, reżyserowanym przez Wandę Karczewską. W grudniu tego samego roku zagrała tytułową rolę w Balladynie autorstwa Juliusza Słowackiego.

W okresie od 1945 do 1955 roku prezentowała swe umiejętności aktorskie na licznych scenach w Krakowie, w tym w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego (1945–1946) oraz Teatrach Dramatycznych (1946–1950). Ponadto, od 1950 do 1955 roku występowała na poznańskich scenach. Po 1955 roku związała się z teatrami warszawskimi, takimi jak Teatr Polski (1955–1958), Teatr Powszechny (1958–1963), Teatr Dramatyczny (w kilku okresach: 1963–1965, 1968–1977 oraz 1979–1992), Teatr Klasyczny (1965–1968) oraz Teatr Nowy (1977–1979).

Oprócz występów na scenie, Zofia brała udział w blisko 70 spektaklach Teatru Telewizji. Wśród nich znalazły się takie produkcje jak Muchy Jeana-Paula Sartre’a (1956), Dziady Adama Mickiewicza (1959), Ballady Federico Garcii Lorki (1960) oraz Niemcy Leona Kruczkowskiego (1961), wszystkie reżyserowane przez Adama Hanuszkiewicza. Ponadto, wystąpiła w Idach marcowych Thorntona Wildera w reżyserii Jerzego Gruzy (1962) oraz Weselu Stanisława Wyspiańskiego (1963), gdzie również mieliśmy do czynienia z reżyserią Hanuszkiewicza.

Zofia była obecna w licznych innych znaczących produkcjach, takich jak Chłopcy Stanisława Grochowiaka (1966), Kollokacja Józefa Korzeniowskiego (1969), Dom kobiet Zofii Nałkowskiej (1974) oraz Jegor Bułyczow i inni Maksima Gorkiego (1975) w reżyserii Zygmunta Hübnera. Zagrała także w Uczniu diabła George’a Bernarda Shawa (1978) oraz Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego (1978), a jej dorobek obejmuje wiele innych niezapomnianych ról. W ostatnich latach kariery występowała w takich spektaklach jak Barbara Radziwiłłówna Alojzego Felińskiego (1980), gdzie wcieliła się w postać królowej Bony, oraz Wujaszek Wania Antona Czechowa (1980) jako matka Wani.

Niestety, Zofia Rysiówna zmarła 17 listopada 2003 roku w Warszawie. Została pochowana w rodzinnym grobie Rysiów na cmentarzu komunalnym w Nowym Sączu, w kwaterze 9-B-5.

Życie prywatne

„Wśród bliskich Zofii Rysiównej byli jej bracia, z których każdy miał swoje osiągnięcia: Zbigniew (1914–1990), pełniący rolę żołnierza oraz adwokata, następnie Władysław, który zasłynął jako obrońca Lwowa w 1918 roku oraz uczestnik wojny obronnej w 1939 r., a także Bronisław, znany jako polonista, nauczyciel i harcerz, który zmarł w 1941 roku w Mauthausen. W rodzinie Zofii były również siostry: Wanda, żona Stanisława Skrzeszewskiego oraz Olgierda Straszyńskiego, a także Stanisława, która odeszła w 1957 roku oraz Maria, która zmarła w 2011 roku.

W 1948 roku Zofia poślubiła Adama Hanuszkiewicza, z którym doczekała się syna Piotra, który zasłynął jako reżyser filmowy, a także córki Katarzyny. Po zakończeniu ich małżeństwa, Zofia związała się z operatorem filmowym, Sergiuszem Sprudinem.

Filmografia

Zofia Rysiówna jest znana z wielu ról w filmach i serialach telewizyjnych, które zyskały uznanie wśród widzów. Przyjrzyjmy się jej bogatej filmografii, która ukazuje jej wszechstronność jako aktorki.

• „Mam tu swój dom” (1963) – Fornalczykowa,
• „Drewniany różaniec” (1964) – Mateczka,
• „Tatarak” (1965) – doktorowa Marta,
• „A jeśli będzie jesień…” (1976) – kombatantka,
• „Azyl” (1976) – matka Bogdana,
• „Małgorzata” (1978) – Marcjanna Fornalska,
• „Jeśli serce masz bijące” (1980) – Leokadia von Goltz, właścicielka stancji,
• „Rok spokojnego słońca” (1984) – siostra tłumaczka,
• „Zmiennicy” (serial telewizyjny) (1986) – matka Jana Oborniaka (odc. 10. Krzyk ciszy),
• „Rzeka kłamstwa” (serial telewizyjny) (1987) – dziedziczka (odc. 3.),
• „W labiryncie” (serial telewizyjny) (1988–1990) – pani Lena, stara aktorka,
• „Gwiazda Piołun” (1988) – dziedziczka,
• „Odbicia” (serial telewizyjny) (1989) – Maria, ciotka Andrzeja (odc. 1–4),
• „Modrzejewska” (serial telewizyjny) (1989) – hrabina Zofia Potocka (odc. 4. Tworzenie siebie),
• „Zawrócony” (1994) – matka Tomka,
• „Faustyna” (1994) – siostra Wiktoryna,
• „Dom” (serial telewizyjny) (1980–2000) – siostra Wiktoria, kuzynka Stroynowskich:
• odc. 15. Długa księżycowa noc (1996),
• odc. 18. Trzecie kłamstwo (1997),
• odc. 24. Droga na skróty (2000),
• „Paula und das Glück” (1998) – nieokreślona rola,
• „Królowa aniołów” (1999) – dziedziczka Elżbieta Skłodowska.

Warto również wspomnieć o jej wkładzie w produkcje audio. Użyczyła głosu w:

• „Lato Muminków” (1978) – bajka muzyczna, w której wykorzystano podkłady muzyczne zrealizowane dla Teatru Dramatycznego w Wałbrzychu,
• „Kubuś Puchatek” (1985) – bajka muzyczna wydana przez Polskie Nagrania na kasecie; CK 415 – Kangurzyca,
• „Chatka Puchatka” (1986) – bajka muzyczna wydana przez Polskie Nagrania na kasecie; CK 416 – Kangurzyca.

Jej dorobek artystyczny świadczy o wyjątkowym talencie, który z pewnością pozostanie w pamięci wielu pokoleń widzów.

Ordery i odznaczenia

Zofia Rysiówna, znana postać w historii Polski, otrzymała liczne odznaczenia oraz nagrody, które podkreślają jej wkład w rozwój i walkę o wolność kraju.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 listopada 2000),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1963),
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami,
• Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1952),
• Krzyż Walecznych (1949),
• Krzyż Partyzancki (1982),
• Krzyż Oświęcimski (1985),
• Krzyż Armii Krajowej (1994),
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1976),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955),
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967),
• Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” (1995),
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1989).

Nagrody

Zofia Rysiówna, znana ze swoich wybitnych osiągnięć, zdobyła liczne nagrody, które doceniają jej talent i wkład w sztukę:

• nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za kreacje aktorskie w programach radiowych i telewizyjnych w 1980 roku,
• nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia w 1986 roku,
• Wielki Splendor – nagroda Teatru Polskiego Radia przyznawana dla wybitnej osobistości współpracującej z Teatrem PR w 1989 roku,
• nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za całokształt dokonań artystycznych, która została wręczona w związku z jubileuszem 50-lecia pisma „Teatr” w 1996 roku.

---

Oceń: Zofia Rysiówna

---